Kwestie dotyczące regulacji w zakresie m.in. odpowiedzialności zawodowej i obowiązku doskonalenia zawodowego osób wykonujących niektóre zawody medyczne w ramach współpracy z lekarzami i lekarzami dentystami były często tematem porad prawnych udzielanych członkom Lubelskiej Izby Lekarskiej. Przepisy prawne w dotychczasowym systemie prawnym nie były dostosowane do obecnej rzeczywistości. Wkrótce to się zmieni. 25 września 2023 r. w Dzienniku Ustaw pod poz. 1972 została ogłoszona, po długim okresie procedowania, ustawa z dnia 17 sierpnia 2023 r. o niektórych zawodach medycznych, która wejdzie w życie 26 marca 2024 r. (z wyjątkami).

Po raz pierwszy na poziomie ustawowym wprowadzono regulacje dotyczące 15 funkcjonujących zawodów medycznych, nadając im status zawodów medycznych tzw. regulowanych, podlegających rejestracji w rejestrze publicznym, tj. Centralnym Rejestrze Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego prowadzonym przez ministra zdrowia.

Ustawa dotyczy osób wykonujących następujące zawody medyczne:

1. asystentka stomatologiczna
2. elektroradiolog
3. higienistka stomatologiczna
4. instruktor terapii uzależnień
5. opiekun medyczny
6. optometrysta
7. ortoptystka
8. podiatra
9. profilaktyk
10. protetyk słuchu
11. technik farmaceutyczny
12. technik masażysta
13. technik ortopeda
14. technik sterylizacji medycznej
15. terapeuta zajęciowy.

Do osób wykonujących czynności zawodowe w zakresie planowania diety, prowadzenia konsultacji dietetycznych oraz udzielania porad edukacyjnych w ramach świadczeń gwarantowanych mają zastosowanie odpowiednie przepisy wskazane w ustawie.

Wyżej wymienione zawody można wykonywać na podstawie: umowy o pracę, lub w ramach stosunku służbowego, lub na podstawie umowy cywilnoprawnej, lub w ramach wolontariatu w zakładzie leczniczym, jak również poza tym zakładem, albo jako przedsiębiorca będący podmiotem leczniczym, lub jako przedsiębiorca niebędący podmiotem leczniczym.

Ustawa określa, na czym polega wykonywanie danego zawodu. Szczegółowy wykaz czynności zawodowych będzie określony w drodze rozporządzenia ministra zdrowia z uwzględnieniem niezbędnych kwalifikacji, wymaganego zakresu umiejętności oraz konieczności zapewnienia bezpieczeństwa zdrowotnego pacjentów. Ustawa określa także podstawowe zasady wykonywania zawodów wspólnie dla wszystkich zawodów w niej wymienionych. Do najważniejszych należy zaliczyć: obowiązek wykonywania zawodu medycznego z należytą starannością, zgodnie ze wskazaniami aktualnej wiedzy medycznej i umiejętnościami niezbędnymi do wykonywania tego zawodu, z poszanowaniem praw pacjenta i dbałością o jego bezpieczeństwo, a także informowaniu pacjenta o jego prawach. Natomiast w przypadku uzasadnionych wątpliwości – osoba wykonująca zawód medyczny ma prawo domagać się od zlecającego uzasadnienia potrzeby jego wykonania, a także ma prawo odmowy wykonania określonego świadczenia. Odmowę należy uzasadnić w dokumentacji medycznej i poinformować o niej zlecającego. Kwestia przerwy w wykonywaniu zawodu jest uregulowana w ustawie na wzór innych zawodów medycznych. Osoba, która nie wykonywała zawodu medycznego przez okres dłuższy niż 5 lat w okresie ostatnich 6 lat, a zamierza podjąć jego wykonywanie, jest obowiązana przez okres 6 miesięcy wykonywać zawód pod nadzorem.

Osoba wykonująca zawód medyczny będzie podlegała odpowiedzialności zawodowej za zawinione naruszenie przepisów prawa związanych z wykonywaniem danego zawodu medycznego.

Minister zdrowia powołuje 4 rzeczników dyscyplinarnych, w tym koordynatora, określając w drodze rozporządzenia ich wynagrodzenie.

Jeśli postępowanie wyjaśniające potwierdzi zasadność zarzutów wobec osoby wykonującej zawód medyczny, rzecznik dyscyplinarny składa wniosek o ukaranie do specjalnego organu powołanego przez ministra zdrowia, tj. Komisji Odpowiedzialności Zawodowej.

Ustawa zawiera także regulacje dotyczące rozwoju zawodowego poprzez ustanowienie zasady, że osoba wykonująca zawód medyczny ma prawo i obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego poprzez aktualizację swojej wiedzy i umiejętności zawodowych w 5-letnim okresie rozliczeniowym, zwanym „okresem edukacyjnym”. Za udział w poszczególnych formach kształcenia przysługują punkty edukacyjne, a także, na wniosek osoby wykonującej zawód medyczny, przysługuje urlop szkoleniowy w wymiarze 6 dni roboczych rocznie, płatny według zasad obowiązujących przy obliczaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy. Wraz z wejściem w życie ustawy o niektórych zawodach medycznych traci moc ustawa z dnia 18 lipca 1950 r. o odpowiedzialności zawodowej fachowych pracowników służby zdrowia.

Alicja Lemieszek
Radca prawny