Przepisy artykułu 26 Ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta zawierają zamknięty katalog instytucji uprawnionych do uzyskania dokumentacji medycznej pacjenta. Mimo szczegółowych regulacji, w tym zakresie wciąż pojawiają się wątpliwości, w jakim czasie należy udostępnić dokumentację, czy pełnomocnik procesowy pacjenta okazujący pełnomocnictwo ogólne ma prawo otrzymać dokumentację medyczną, czy dokumentacja może być przekazana policji? Nawet tak oczywista kwestia jak udostępnienie dokumentacji medycznej Okręgowemu Rzecznikowi Odpowiedzialności Zawodowej zdaje się stanowić problem, co w konsekwencji prowadzi do stawianych lekarzom zarzutów i toczących się postępowań.

Pisma w sprawie udostępniania dokumentacji medycznej kierowane do podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych często zawierają termin, w jakim wnioskodawca oczekuje spełnienia żądania: może to być 7 czy 14 dni, zdarzają się wnioski o natychmiastowe udostępnienie dokumentacji. Również i podmioty lecznicze wprowadzają niekiedy regulacje wewnętrzne stanowiące o udostępnieniu dokumentacji medycznej w czasie „do 7 dni”. Czy taka praktyka jest właściwa i czy nie narusza praw pacjenta?

W świetle przepisów art. 23 ust. 1 oraz art. 26 ust. 1 przywołanej powyżej ustawy pacjent ma prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych, a podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych udostępnia dokumentację medyczną pacjentowi lub jego przedstawicielowi ustawowemu, bądź osobie upoważnionej przez pacjenta.

Ustawodawca nie określił zatem konkretnego terminu, a żądania zawierające przykładowe 7 dni nie znajdują zwłokę w działaniu. Dopuszczenie zwłoki, z przyczyn braku dostatecznej organizacji podmiotu leczniczego, wykonania obowiązku wobec pacjentów, którym udzielane są świadczenia, jest nie do przyjęcia. Przesłankę «bez zbędnej zwłoki» należy odnieść tylko do potrzeby podjęcia czynności przygotowania dokumentacji medycznej, której przygotowanie nie jest związane z podjęciem złożonych czynności, jako że podmiot udzielający świadczeń ma obowiązek przechowywania dokumentacji. W zasadzie «bez zbędnej zwłoki» związane jest z obowiązkiem udostępniania tej dokumentacji niezwłocznie” (Wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: o sygn. akt: II OSK 502/16, II OSK 502/16).

Podobne rozstrzygnięcie zapadło na kanwie sprawy podmiotu leczniczego, w którym w regulacjach wewnętrznych określono konieczność wnioskowania na piśmie (formularzu) o udostępnienie dokumentacji. Ponadto w procedurze wskazano, że osoba przyjmująca wniosek informuje pacjenta o czasie oczekiwania na jego realizację, tj. nie dłużej niż 7 dni. Na skutek złożenia skargi kasacyjnej przez Rzecznika Praw Pacjenta sprawa została rozstrzygnięta przez Naczelny Sąd Administracyjny, który takie regulacje uznał za niezgodne z prawem naruszające prawa pacjenta. Sąd w uzasadnieniu stwierdził: „Prawo pacjenta do dokumentacji medycznej jest podstawowym prawem pacjentów, regulacja formy wystąpienia z żądaniem ograniczająca prawa pacjentów stanowi praktykę naruszającą zbiorowe prawa pacjentów. Tak też należy ocenić wyznaczenie terminu do realizacji wniosku o dokumentację medyczną. Wyznaczenie terminu nie później niż w ciągu 7 dni uzasadnienia w przepisach prawa. W tym zakresie orzecznictwo sądów jest jednolite: „Nie można przyjąć, że nałożenie obowiązku udostępnienia dokumentacji medycznej «bez zbędnej zwłoki» dopuszcza pozwala na stosowanie tego terminu jako reguły, naruszając prawo do udostępnienia dokumentacji bez zbędnej zwłoki. Indywidualne przypadki koniecznego wydłużenia terminu udostępnienia dokumentacji medycznej nie dają podstaw do wprowadzenia odstępstwa od regulacji powszechnie obowiązującej przyznającej prawo do udostępnienia dokumentacji bez zbędnej zwłoki”.

Naczelny Sąd Administracyjny w wielu orzeczeniach podkreśla konieczność takiej organizacji, aby pacjent mógł otrzymać dokumentację medyczną niezwłocznie. Podmiot leczniczy nie może przy tym ograniczać sposobu przyjmowania wniosków o udostępnianie dokumentacji medycznej, bowiem przepisy prawa nie określają sposobu, w jaki pacjent może taki wniosek złożyć. Może być to zatem dowolna forma. Realizacja prawa do dostępu do dokumentacji medycznej nie może być w żaden sposób pacjentom utrudniana przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych. Prawo to służy bowiem nie tylko ochronie zdrowia, ale nierzadko decyduje o ochronie życia – nagła operacja, konieczność kontynuowania ściśle określonego leczenia, opisanego w dokumentacji medycznej (WSA w Warszawie, sygn. akt VII SA/Wa 1666/15).

Z uwagi na fakt, iż dane dotyczące stanu zdrowia pacjenta są tzw. danymi wrażliwymi, należy dołożyć szczególnej staranności przy ich ujawnianiu. I tak na przykład pełnomocnik pacjenta posiadający ogólne pełnomocnictwo w sprawie karnej nie jest uprawniony do otrzymania dokumentacji medycznej swojego mocodawcy. Pełnomocnictwo procesowe nie zastępuje upoważnienia do dostępu do dokumentacji medycznej. Właściwe pełnomocnictwo powinno w swej treści zawierać upoważnienie do dostępu do dokumentacji medycznej, informacji o stanie zdrowia i miejscu oraz zakresie leczenia.

Udostępniając dokumentację medyczną, pamiętać należy o enumeratywnym katalogu podmiotów, którym obligatoryjnie udostępniana jest dokumentacja medyczna (art. 26 o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta). Częste pytania dotyczące udostępniania dokumentacji dotyczą konieczności jej udostępniania sądom, prokuraturom czy policji. Warto zwrócić uwagę, że przywołany artykuł nie wymienia w zamkniętym katalogu policji, mimo że obok prokuratury jest ona organem ścigania. Policja nie jest uprawniona do uzyskania dokumentacji medycznej, oprócz sytuacji w których jest organem zlecającym badania medyczne (np. badanie przed umieszczeniem osoby do wytrzeźwienia w myśl § 5 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 13 czerwca 2012 r. w sprawie badań lekarskich osób zatrzymanych przez Policję. Natomiast zarówno sąd, jak i prokurator mają prawo uzyskania dokumentacji medycznej dotyczącej pacjenta, a podmiot leczniczy nie jest uprawniony do odmowy udostępnienia dokumentacji medycznej, jeżeli dokumentacja ta jest związana z prowadzonym postępowaniem.

Marlena Woś
Radca prawny LIL