Pochwała opowiadań
Jest kilka sposobów na czytanie opowiadań. Te zebrane w zbiory pozwalają nam na wybranie różnych strategii. Zapewne najczęściej czytamy je po kolei. Albo jako pierwsze wybieramy ostatnie. Albo – co uwielbiam – na chybił trafił, tam, gdzie się książka otworzy, tam rozpoczynamy lekturę. Przeskakując z opowiadania w opowiadanie, przenosząc się z jednego mikroświata do drugiego, smakujemy bogactwo wyobraźni autorów, żałując, że chociaż niektóre z nich nie rozwinęły się w dłuższą fabułę, w wielowątkową powieść.
Nie inaczej było podczas lektury dwóch zbiorów jednych z najciekawszych opowiadań, jakie znam. Pierwszy to Wizja świata amerykańskiego pisarza Johna Cheevera (1912-1982) z doskonałą przedmową Juliana Barnesa (swoją drogą także autora opowiadań). Cheever zdobył przydomek „Czechowa z przedmieści”. Ma to swoje uzasadnienie, bo większość akcji jego opowiadań przenosi nas do świata nowojorskich miejskich obrzeży, peryferyjnych dzielnic lat 40. i 50. ub.w. Są to na pozór realistyczne historie z czasów amerykańskiego konsumpcjonizmu i małej stabilizacji. Bohaterowie Cheevera prowadzą stabilne i uładzone życie. „Błękitne niebo kojarzyło się z muzyką. Dopiero co skosiłem trawę i wszędzie unosił się jej zapach” – czytamy w tytułowym opowiadaniu Wizja świata. Ale ten świat niespodziewanie (lub spodziewanie) z jakiegoś powodu nagle się zmienia, zakrzywia, odrealnia. I na tym polega uroda opowiadań Anglika.
Podobnie – chociaż dużo, dużo bardziej zaskakująco – realistyczny i na pozór znany nam świat wykoślawia się w opowiadaniach z tomu Pociecha rzeczy okrągłych Clemensa J. Setza (ur. 1982), pisarza mieszkającego w Wiedniu. Wyobraźnia tego autora wydaje się nie znać granic, a opisywane przez niego historie zaskakują i zachwycają. Budzą też niepokój, a nawet grozę. Doprawdy trudno się od nich oderwać.
Podobno talent pisarza najpełniej objawia się w opowiadaniach. Twórczość tych dwóch jest na to niepodważalnym dowodem.
Anna Augustowska
John Cheever, Wizja świata, przekł. Krzysztof Majer, Wydawnictwo „Czarne”, 2023.
Clemens J. Setz, Pociecha rzeczy okrągłych, przekł. Agnieszka Kowaluk, Wydawnictwo „Filtry”, 2024.