W nowym roku szykuje się wiele zmian, ale czy wejdą w życie przepisy dotyczące pełnomocnictwa medycznego i czy Ministerstwo Sprawiedliwości wysłucha postulatów samorządu lekarskiego? Projektowana ustawa o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji przewiduje zastąpienie ubezwłasnowolnienia modelem wspieranego podejmowania decyzji oraz wprowadzenie pełnomocnictwa rejestrowego i medycznego dla osób z niepełnosprawnościami. Projekt stanowi realizację międzynarodowych standardów w zakresie ochrony tych osób, tym bardziej że krajowe przepisy o ubezwłasnowolnieniu, które automatycznie pozbawiają jednostkę autonomii decyzyjnej, są sprzeczne zarówno ze standardami systemu ochrony praw człowieka ONZ, jak i regionalnego systemu ochrony praw człowieka Rady Europy. Pełnomocnictwo medyczne ma umożliwić wyznaczenie osoby, która będzie podejmować decyzje dotyczące zdrowia, jeśli sami nie będziemy do tego zdolni. Wyobraźmy sobie, że pacjent trafia do szpitala w bardzo ciężkim stanie, jest nieprzytomny, a lekarze nie mogą podjąć decyzji, czy kontynuować intensywną terapię, czy też odstąpić od leczenia. W takich sytuacjach decyzje podejmują najbliżsi, ale w przypadku kilku takich osób często dochodzi do konfliktów w rodzinie. Pełnomocnictwo medyczne może być odpowiedzią na takie problemy, będzie musiało zostać sporządzone w formie aktu notarialnego i wpisane do specjalnego rejestru. Aktywuje się automatycznie w momencie, gdy pacjent traci zdolność do podejmowania decyzji. Zakres uprawnień pełnomocnika powinien być precyzyjnie określony w treści pełnomocnictwa, zapewniający pacjentowi kontrolę nad tym, jakie decyzje może podejmować wyznaczona osoba. Ten szczególny rodzaj pełnomocnictwa rejestrowego osobno unormowano w przepisach prawa medycznego, z odpowiednim odesłaniem zawartym w kodeksie cywilnym. Projekt przewiduje różne formy pełnomocnictwa medycznego i określa katalog sytuacji, w których pełnomocnictwo wygasa.

Pełnomocnik medyczny to osoba, która miałaby prawo podejmować decyzje medyczne w imieniu pacjenta, w szczególności w nagłych przypadkach, gdy pacjent jest nieprzytomny lub niezdolny do komunikacji. Pełnomocnik powinien znać wartości i priorytety pacjenta, aby właściwie reprezentować jego interesy. Niestety, aktualna wersja projektu ustawy o instrumentach wspieranego podejmowania decyzji nie przedstawia takiego rozwiązania. Samorząd lekarski zawnioskował o uwzględnienie pełnomocnika medycznego w ustawie, obok innych, takich jak: asystent prawny, kurator wspierający czy pełnomocnik rejestrowany. Projekt Ministerstwa Sprawiedliwości z 9 grudnia 2024 r. przewiduje funkcję pełnomocnika rejestrowanego, ale nie wyróżnia funkcji pełnomocnika medycznego. Jak wspomniano, projektowana ustawa przewiduje, że pełnomocnictwo rejestrowe powinno być sporządzone w formie aktu notarialnego. Ale w ocenie samorządu lekarskiego notarialny tryb ustanawiania pełnomocnika rejestrowanego może być utrudniony dla pacjentów przebywających w szpitalach, gdzie konieczne decyzje często są podejmowane w krótkim czasie. Takie pełnomocnictwo mogłoby zostać udzielone poprzez oświadczenie pacjenta, a poświadczone przez osobę wykonującą zawód medyczny i wpisane do dokumentacji medycznej. Wprowadzenie nowych regulacji to tylko pierwszy krok. Kluczowe będą ich odpowiednie wdrożenie i edukacja.

Ewa Urbanowicz
Radca prawny