Literacko

Nie wiadomo, co będzie symbolem początku XXI wieku – może telefon komórkowy, Facebook, You can Dance i dieta bezglutenowa? Być może ktoś to kiedyś opisze.

Tymczasem już dziś dzięki książce Olgi Drendy pt. „Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w latach transformacji” możemy przypomnieć sobie całkiem nieodległy okres i zobaczyć, czym żyli Polacy przełomu lat 80. i 90. Czasów niezwykłych, bo zmieniających nie tylko ustrój ale też gust, aspiracje i marzenia wielu z nas.

Autorka, która jest dziennikarką i tłumaczką, ale też absolwentką etnologii i antropologii kultury Uniwersytetu Jagiellońskiego po mistrzowsku odsłania ówczesny świat, który analizuje pokazując codzienność, dla której wielka historia jest tu tylko tłem.

To czasy, kiedy Polacy zachłystują się Zachodem, chcą go dogonić, dorównać „tamtej” lepszej rzeczywistości. Znikają więc bary mleczne a pojawiają się fast foody, adidasy wypierają sofiksy, telewizja emituje pierwsze reklamy (prusakolep!), ludzie z wypiekami na twarzy uczestniczą w seansach spirytystycznych Kaszpirowskiego, kupują meble kontiki i stają się zapracowanymi japiszonami. Nie ma już Dziennika Telewizyjnego ale są Wiadomości; powstają agencje reklamowe i wychodzi polska edycja „Playboya”.

Pisząc o tamtej rzeczywistości, autorka nie popada w nostalgię ani ironię. Z antropologiczną wrażliwością i wyczuciem analizuje to, co udało jej się zdokumentować. Książka jest bogato ilustrowana zdjęciami, które czytelników przenoszą w tamtą rzeczywistość: łóżka polowe ulicznych sprzedawców, wypożyczalnie kaset wideo i budki z hot dogami (czym były w rzeczywistości rzeczone budki to jeden z ciekawszych fragmentów książki).

„Powietrze pachniało węglem brunatnym, kapustą i lizolem” – tak wspomina swoje pierwsze zetknięcie z Polską z lat 80. Holender Teuna Voeten, fotograf i antropolog, który wtedy przyjechał do Gdańska. Naprawdę warto sięgnąć po tę doskonale napisaną pozycję, aby poczuć, jak bardzo w innych czasach żyjemy teraz.

Anna Augustowska

„Duchologia polska. Rzeczy i ludzie w latach transformacji”, Olga Drenda,
Wydawnictwo Karakter, Kraków 2016.