Z wiceministrem zdrowia Markiem Kosem, absolwentem Akademii Medycznej w Lublinie, doktorem nauk medycznych, specjalistą drugiego stopnia z chirurgii ogólnej oraz specjalistą w zakresie zdrowia publicznego, rozmawia Ewa Urbanowicz

■      Panie Ministrze, przez kilka lat był Pan dyrektorem SPZOZ w Kraśniku, a następnie Szpitala Specjalistycznego Ducha Świętego w Sandomierzu. Czy doświadczenie w pracy na tych stanowiskach będzie pomocne w Ministerstwie Zdrowia?

Dzięki temu, że pracowałem na stanowisku dyrektora szpitala, znam bieżące potrzeby podmiotów leczniczych i zadania związane z odpowiedzialnym kierowaniem nimi. Wypełnienie tych zadań umożliwia podmiotom sprawne funkcjonowanie. Lepiej też rozumiem zakres prac podległych mi komórek organizacyjnych Ministerstwa Zdrowia, tj. kształtowanie wynagrodzeń w systemie ochrony zdrowia, wypełnianie zadań przez pracowników ochrony zdrowia, monitoring sytuacji społecznej w podmiotach leczniczych w zakresie realizacji świadczeń szpitalnych, a także opracowywanie rozwiązań organizacyjnych i nadzór nad systemem Państwowego Ratownictwa Medycznego.

■      Czym Pan się zajmuje w Ministerstwie Zdrowia, za jakie departamenty odpowiada?

Koordynuję i nadzoruję prace Departamentu Bezpieczeństwa i Departamentu Dialogu Społecznego. Nadzoruję również działalność Lotniczego Pogotowia Ratunkowego.

■      Jakie były Pana pierwsze decyzje?

To były decyzje dotyczące wprowadzenia zmian do Rządowego Projektu Ustawy Budżetowej na 2024 r. m.in. w zakresie utworzenia nowych pozycji rezerw celowych pozostających w dyspozycji ministra zdrowia – na realizację programu polityki zdrowotnej leczenia niepłodności obejmującego procedury medycznie wspomaganej prokreacji, w tym zapłodnienie pozaustrojowe w wysokości 500 mln zł oraz na finansowanie Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży w wysokości 10 mln zł.

Zmiany dotyczą również zwiększenia o 322 mln zł wydatków na szkolnictwo wyższe i naukę, co pozwoli na wzrost wynagrodzeń o 30% oraz zwiększenia o 45 mln zł wydatków zaplanowanych na wynagrodzenia i podwyżki dla pracowników jednostek podległych i nadzorowanych przez ministra zdrowia o 20%. Z kolei środki uzyskane ze skarbowych papierów wartościowych będziemy mogli przeznaczyć m.in. na opiekę psychiatryczną dla dzieci i młodzieży, leczenie i rehabilitację pacjentów z chorobami rzadkimi, a także leczenie szpitalne lub ambulatoryjną opiekę specjalistyczną w diagnostyce onkologicznej oraz leczenie onkologiczne dzieci i młodzieży.

Dzięki tym działaniom nakłady na ochronę zdrowia w 2024 r. wzrosły o prawie 4 mld zł i wynoszą ponad 195 mld zł.

Kierowałem też pracami dotyczącymi programu pilotażowego w zakresie kompleksowej opieki specjalistycznej nad świadczeniobiorcami, u których stwierdzono występowanie otyłości lub wysokie ryzyko jej rozwoju KOS-BMI Dzieci. 2 lutego 2024 r. projekt rozporządzenia w tej sprawie skierowaliśmy do uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych.

■      W 2024 r. ponad 195 mld zł zostanie wydane na ochronę zdrowia w Polsce. W porównaniu do ubiegłego roku to o 30 mld zł więcej. Co będzie priorytetem, na co zostaną przeznaczone te pieniądze?

Poza już wymienionymi wydatkami dodatkowe 30 mld zł w zakresie budżetu państwa pozwoliło m.in. na zaplanowanie dotacji podmiotowej dla Narodowego Funduszu Zdrowia na poziomie 8 mld 798 mln zł, której zabrakło w budżecie w ubiegłym roku, zwiększenie kosztów realizacji szkoleń specjalizacyjnych z 3,7 mln zł do 5 mld 786 mln zł, zwiększenie wydatków na szkolnictwo wyższe i naukę do poziomu 3 mld 102 mln zł (z 2 mld 322 mln zł w 2023 r.), zwiększenie kosztów finansowania inwestycyjnych programów wieloletnich do poziomu 962 mln zł (w 2023 r. – 551 mln zł), zwiększenie wydatków na pozostałe inwestycje budowlane i zakupy inwestycyjne do poziomu 1 mld 238 mln zł (w 2023 r. – 954 mln zł), zaplanowanie dotacji celowej dla Narodowego Funduszu Zdrowia na zwiększenie poziomu bezpieczeństwa teleinformatycznego u świadczeniodawców na poziomie 408 mln zł (na to też nie było budżetu w ubiegłym roku). Również w budżetach wojewodów zaplanowano na ten rok wzrost wydatków na ochronę zdrowia, głównie na Państwową Inspekcję Sanitarną o 593 mln zł oraz na staże podyplomowe o 219 mln zł. Ostatecznie też plan finansowy NFZ jest wyższy, niż pierwotnie zakładano.

■      Proszę przybliżyć pierwszą ustawę z zakresu zdrowia przyjętą przez obecny parlament. Dlaczego możliwość leczenia in vitro jest tak ważna dla resortu zdrowia?

To pierwszy projekt, którym zajmował się Sejm X kadencji. Był to projekt obywatelski, który uniezależnia posiadanie dzieci od stanu majątkowego. Realizację programu rozpoczniemy 1 czerwca 2024 r. Co ważne, programem tym objęci będą także onkopacjenci, którzy będą mieli sfinansowane bankowanie gamet.

Niepłodność dotyka coraz więcej par. W przeciwieństwie do bezpłodności jest ona stanem odwracalnym, a procedura in vitro jest jedną z metod leczenia niepłodności. Dla naszego resortu jest to flagowy program, bo wiemy, że rodzicielstwo to dla wielu osób synonim szczęścia i spełnienia. Chcemy pomóc w realizacji tego marzenia.

■      Jakie działania zostały podjęte w sprawie finansowania i dostępu do terapii dla osób ze spektrum autyzmu?

Liczba zaburzeń ze spektrum autyzmu stale wzrasta. Prowadzimy prace analityczne związane z nowelizacją rozporządzenia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej. Chcemy dodać do badań bilansowych przeprowadzanych w dwudziestym czwartym miesiącu życia dziecka badanie przesiewowe diagnozujące nieprawidłowości ze spektrum autyzmu. Wczesne postawienie diagnozy oraz szybka i intensywna terapia daje dziecku wielką szansę na przyspieszenie rozwoju i osiągnięcie jak najwyższego poziomu funkcjonowania w przyszłości. Planowane jest przeprowadzanie badania za pomocą kwestionariusza M-CHAT, który charakteryzuje się dużą trafnością. Kwestionariusz składa się z dwudziestu trzech pytań dotyczących zachowań dziecka. Wypełnia go rodzic, a wyniki ocenia lekarz. Za pomocą tego kwestionariusza diagnozowane są także inne nieprawidłowości neurorozwojowe. Jednak nie oznacza to, że wszystkie dzieci z nieprawidłowym wynikiem formularza spełniają kryteria rozpoznania zaburzenia ze spektrum autyzmu. Szczegółową ocenę przeprowadzi wówczas placówka specjalistyczna.

■      Czy resort zdrowia pracuje nad regulacją ograniczającą ułatwiony dostęp do zawodów lekarza i lekarza dentysty osobom pochodzenia ukraińskiego?

Analizujemy różne rozwiązania, bierzemy pod uwagę wady i zalety uproszczonego dostępu do zawodów lekarza i lekarza dentysty. Obecnie obowiązujący termin składania wniosków, przewidziany w ustawie o pomocy obywatelom Ukrainy upływa w przyszłym miesiącu. Planujemy go przedłużyć.

■      A jakie plany na przyszłość? Jakie dziedziny resort zdrowia chciałby rozwijać w następnej kolejności?

System opieki zdrowotnej musi działać sprawnie, więc pracy jest dużo. To m.in. opieka nad pacjentem kardiologicznym. Zależy nam na poprawie dostępności do diagnostyki i leczenia, ale też na profilaktyce wtórnej nagłych zdarzeń sercowych u pacjentów z chorobami układu krążenia. Niedługo rozpoczniemy prace legislacyjne nad ustawą o Krajowej Sieci Kardiologicznej.

Dużym problemem Polaków są udary. Dlatego rozpoczęliśmy prace związane z dodaniem trombektomii mechanicznej do wykazu świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego. Ma to pomóc w leczeniu, a nawet ratowaniu życia w przypadku ostrej fazy udaru niedokrwiennego. Dzięki tej metodzie pacjenci po udarze mózgu szybciej wracają do pełnej sprawności, co ma ogromny wpływ na jakość ich życia i samodzielność w codziennych czynnościach.

Oczywiście nie możemy zapomnieć o onkologii. Jest jeszcze wiele do zrobienia w ramach Narodowej Strategii Onkologicznej. Obecnie pracujemy m.in. nad utworzeniem Centrum Kompetencji Raka Płuc i Innych Nowotworów Klatki Piersiowej oraz nad modelem kompleksowej opieki nad tymi pacjentami. Opracowujemy też model kompleksowej opieki nad pacjentami z nowotworami ginekologicznymi i urologicznymi. Chcemy dodać do wykazu świadczeń gwarantowanych procedury związane z zastosowaniem krioi termoablacji w leczeniu nowotworów klatki piersiowej, płuc, kości i nadnerczy.

Kolejnym wyzwaniem jest opieka długoterminowa. Mamy starzejące się społeczeństwo. Z powodu pogarszającego się stanu zdrowia i trudności w funkcjonowaniu coraz więcej osób starszych będzie wymagać usług i wsparcia w zakresie opieki długoterminowej. Dlatego też konieczne jest podjęcie działań w celu zaspokojenia ich potrzeb poprzez zapewnienie im dostępu do kompleksowej

opieki. Niezbędna jest reforma systemu opieki długoterminowej w Polsce, za którą odpowiedzialne są Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwo Zdrowia, przy koordynacyjnym wsparciu Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej. Prowadzona jest szczegółowa analiza obszaru opieki długoterminowej w Polsce. Efekty tych prac zostaną zawarte w raporcie obejmującym przegląd strategiczny oraz proponowaną „mapę drogową” i zalecenia dotyczące systemu opieki długoterminowej. Raport, który ma być gotowy jeszcze w tym półroczu, jest opracowywany przez Bank Światowy. Priorytetowe rekomendacje będą implementowane w odpowiednich aktach prawnych.

Tematem, nad którym pochylamy się z wielką uwagą, jest też opieka psychiatryczna. Nasze działania ukierunkowane są na rozwijanie modelu środowiskowego. Osoba potrzebująca pomocy psychiatrycznej ma ją uzyskać jak najbliżej miejsca zamieszkania. Istotne jest, aby sieć dobrze działających placówek zapewniała profesjonalną pomoc dzieciom i młodzieży doświadczającym zaburzeń psychicznych i aby była dostępna na terenie całego kraju. Sieć składa się z trzech poziomów referencyjnych, które umożliwiają dostosowanie wsparcia do stanu zdrowia dziecka.

Ponadto Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego wraz z Zespołem Ekspertów pracują nad przygotowaniem programu szkolenia specjalizacyjnego w dziedzinie psychoterapii.

Aby nasze społeczeństwo było jak najdłużej zdrowe, należy promować zdrowy styl życia i badania profilaktyczne. Ma w tym pomóc przede wszystkim edukacja zdrowotna. Będziemy podnosić świadomość o wpływie różnych czynników na zdrowie. Wybory żywieniowe, aktywność fizyczna, otaczające nas środowisko – to jedne z najistotniejszych elementów stylu funkcjonowania, wpływających na jakość życia i stan zdrowia. Już osoby najmłodsze należy uświadamiać, jakie znaczenie mają profilaktyka i badania przesiewowe. Ministerstwo Zdrowia wraz z Ministerstwem Edukacji Narodowej pracują nad wprowadzeniem do szkół edukacji zdrowotnej.

■      W latach 2005-2010 i 2018-2022 był Pan członkiem Prezydium Lubelskiej Izby Lekarskiej w Lublinie. Jak wspomina Pan tę funkcję i działania dla lubelskiego samorządu lekarzy?

Tak, to prawda. W latach 2005-2010 i 2018-2022 byłem członkiem Prezydium Lubelskiej Izby Lekarskiej. Byłem w tamtych czasach przewodniczącym Zespołu ds. Młodych Lekarzy, przewodniczącym Komisji Socjalno-Bytowej oraz przewodniczącym Komisji ds. Konkursów. Bardzo mile wspominam tamte czasy. Poznałem wielu wspaniałych ludzi, z którymi utrzymuję nie tylko zawodowe, lecz także przyjacielskie relacje. Co ważne, udało się nam zrealizować liczne zadania, pomóc wielu osobom, a przede wszystkim terminowo i systematycznie wykonywać ustawowe zadania Izby. Co najbardziej utkwiło mi w pamięci? Powódź w 2010 r. i pomoc lekarzom z powiatów puławskiego i opolskiego, którzy ucierpieli w wyniku tej tragedii.

■      I na zakończenie – co relaksuje Pana Ministra? Czy ma Pan szczególne hobby, które pozwala oderwać się od nowej, trudnej pracy?

Ostatnie tygodnie to dla mnie trudny okres. Zmiana pracy, a przede wszystkim miejsca jej wykonywania, które jest oddalone od mojego domu o ponad dwieście kilometrów. Odpoczynkiem jest na pewno powrót na weekend na Lubelszczyznę i ruch na świeżym powietrzu, spacery po Kraśniku, Lublinie, Kazimierzu Dolnym czy Zamościu. W ramach dłuższego urlopu chętnie podróżuję nad Bałtyk, w Tatry, ale też za granicę. Po prostu – lubię aktywny odpoczynek.