Ginekolog dla dzieci

Opublikowano: 13 czerwca, 2024Wydanie: Medicus (2024) 06-07/2024Dział: 6,7 min. czytania

Z prof. dr hab. n. med. Anną Torres, kierującą jedyną w makroregionie Kliniką i Oddziałem Ginekologii Dziecięcej i Dziewczęcej w Uniwersyteckim Szpitalu Dziecięcym w Lublinie, rozmawia Anna Augustowska.

  • Trudno nie zacząć od pytania: gdzie wcześniej trafiały młode pacjentki?

Działamy od kilku tygodni i od pierwszego dnia mamy pacjentów. Wcześniej hospitalizacje miały miejsce w wielu oddziałach naszego regionu, zwykle dla osób dorosłych i nie zawsze przygotowanych do opieki nad małoletnimi osobami ze schorzeniami dotyczącymi narządu rodnego. Zapewnione były natomiast porady ambulatoryjne – w szpitalu dziecięcym od wielu lat funkcjonuje Poradnia Ginekologiczna dla Dziewcząt i jeśli występowała konieczności hospitalizacji, to pacjentki były leczone na innych oddziałach tego szpitala m.in. w oddziale chirurgii dziecięcej, gastroenterologii lub hematoonkologii. Teraz to się zmieniło, klinika jest przystosowana do potrzeb młodych pacjentów, mamy 10 łóżek w 2 i 3-osobowych salach. Jest kameralnie, staramy się zapewnić poczucie intymności i bezpieczeństwa.

  • Z jakimi problemami zgłaszają się tu na leczenie pacjenci najczęściej?

Spektrum schorzeń jest bardzo szerokie, a częstość poszczególnych patologii zależy od wieku pacjentek. Nastolatki najczęściej zgłaszają się z powodu różnego typu zaburzeń cyklu miesiączkowego oraz bólów zlokalizowanych w podbrzuszu, natomiast mniejsze dzieci z powodu chorób sromu. W pierwszych dwóch miesiącach funkcjonowania oddziału pomagaliśmy osobom wymagającym opieki w zakresie bardzo szerokiego spektrum schorzeń, do których poza wymienionymi powyżej należą także: guzy nowotworowe przydatków, czynnościowe torbiele jajnika, skręt jajnika i jajowodu, wady rozwojowe narządu rodnego, endometrioza, nieprawidłowe krwawienia w okresie przedpokwitaniowym, urazy okolicy krocza, choroby pochwy i sromu w tym ciała obce, zaburzenia czynności jajników o różnej etiologii, ostre i przewlekłe stany zapalne miednicy, stany po przemocy seksualnej, a także pomoc pacjentom transpłciowym i niebinarnym.

Już pierwszego dnia naszej działalności operowaliśmy pacjentkę ze skręconym jajnikiem.

  • Nie zawsze młodzi pacjenci trafiają od razu do specjalisty. Na co lekarze, do których zgłaszają się ci pacjenci, powinni zwracać uwagę?

Z mojego doświadczenia wynika, że lekarze rodzinni bardzo często jako pierwsi konsultują osoby małoletnie ze schorzeniami narządu rodnego, ma to miejsce zwłaszcza w przypadku mniejszych dzieci. U takich pacjentów warto pamiętać o schorzeniu o nazwie liszaj twardzinowy sromu, które często umyka prawidłowej diagnozie. Chcę tu podkreślić, że nasza klinika i oddział pozyskały od Agencji Badań Klinicznych finansowanie badania klinicznego dotyczącego tego schorzenia. Zachęcamy więc, aby wszystkie dzieci i nastolatki z objawami ze strony okolicy krocza kierować do USzD, gdzie mogą uzyskać wysokospecjalistyczną opiekę. W przypadku osób w wieku nastoletnim istotną rolą lekarza POZ jest zwrócenie uwagi na prawidłowość cyklu miesiączkowego oraz bolesność i obfitość miesiączek, których nasilenie może świadczyć o współistnieniu zaburzeń krzepnięcia lub endometriozy.

  • Jakie wymagania stawia przed lekarzami diagnostyka u tak młodych osób?

Zarówno diagnostyka, jak i leczenie dolegliwości związanych z układem rozrodczym u dzieci i osób młodych jest trudniejsza niż u osób w wieku rozrodczym. Wymaga dodatkowych umiejętności w zakresie komunikacji oraz cierpliwości. Na konsultację należy przeznaczyć znacznie więcej czasu, a rozmowa, podobnie jak w innych specjalnościach pediatrycznych, obejmuje zarówno osobę pacjencką, jak i przedstawiciela ustawowego. Specjalnych umiejętności wymaga także badanie ginekologiczne, które inaczej wykonywane jest u dziecka 3-letniego, 10-letniego czy 16-letniego. Podobnie jest w przypadku badania ultrasonograficznego, które w większości przypadków wykonywane jest przezbrzusznie.

  • A pomoc dla pacjentek, które doświadczyły przemocy seksualnej?

Ofiary przemocy są otaczane kompleksową i adekwatną do wieku opieką obejmującą dokładną ocenę narządu rodnego i leczenie ewentualnych obrażeń, obrazowanie ultrasonograficzne, wykonanie badań w kierunku chorób przenoszonych drogą płciową oraz jeśli wskazane: zapobieganie niepożądanej ciąży, profilaktykę poekspozycyjną chorób bakteryjnych przenoszonych drogą płciową oraz profilaktykę poekspozycyjną zakażenia wirusem HIV. Osoby poszkodowane otrzymują także wsparcie psychologa.

  • A pacjentom transpłciowym i niebinarnym – czy te osoby też mogą tu szukać pomocy?

Oferujemy pomoc pacjentom transpłciowym i niebinarnym. Lekarze oddziału posiadają niezbędną wiedzę i umiejętności zarówno w zakresie komunikacji oraz diagnostyki i metod terapeutycznych stosowanych u pacjentów transpłciowych i niebinarnych.

Jesteśmy jednak świadomi, że kompleksowa opieka nad tą grupą pacjentów wymaga współpracy interdyscyplinarnego zespołu, w skład którego wchodzą psychiatrzy, endokrynolodzy dziecięcy, ginekolodzy dziecięcy, urolodzy i psychologowie. Na etapie początkowym tranzycji pomoc ginekologa może np. obejmować zahamowanie cyklu miesiączkowego u pacjentów, którzy nie życzą sobie krwawień miesiączkowych, jak również neutralną płciowo opiekę nad narządem rodnym, z poszanowaniem preferencji osób badanych w zakresie sposobu nazywania ich części ciała oraz sposobu przeprowadzania badania. W przypadku potwierdzonej niezgodności płci i/lub dysforii płciowej lekarze oferują także dostosowane do wieku i rozwoju emocjonalnego i społecznego poradnictwo w zakresie możliwych metod terapeutycznych, które zwykle rozpoczynane są w specjalistycznych ośrodkach endokrynologii dziecięcej.

  • A pomoc w zakresie ochrony funkcji rozrodczych u pacjentek poddawanych leczeniu onkologicznemu?

Kompleksowość opieki opiera się na stworzonej we współpracy z Kliniką Hematoonkologii procedurze, w ramach której w zależności od choroby podstawowej, stopnia ryzyka utraty płodności, wieku pacjentki lub stadium dojrzewania, aktualnego stanu zdrowia, chorób towarzyszących oraz preferencji pacjentki i jej przedstawicieli ustawowych podejmowane są działania obejmujące: udzielenie spersonalizowanej informacji dotyczącej indywidualnego ryzyka upośledzenia zdrowia reprodukcyjnego w wyniku planowanego leczenia choroby podstawowej, jak również poinformowanie o możliwych procedurach ochrony zdrowia reprodukcyjnego, w przypadku schorzeń umożliwiających wszczęcie procedury ochrony zdrowia reprodukcyjnego oraz wyrażenia zgody przez pacjentkę i przedstawicieli ustawowych na takie procedury – zwołanie konsylium w trybie pilnym oraz kwalifikacja pacjentki do ww. procedur. Procedura pobierania i zamrażania komórek jajowych w światle obecnie obowiązujących przepisów nie jest objęta refundacją przez Narodowy Fundusz Zdrowia i jest wykonywana w wybranym przez pacjentkę ośrodku oferującym tego typu procedury poza naszym szpitalem.

W przypadku schorzeń uniemożliwiających wszczęcie procedury ochrony zdrowia reprodukcyjnego w świetle obecnie obowiązującego prawa (brak możliwości pobierania i przeszczepiania tkanki gonadalnej w układzie autogenicznym) lub ze względu na niskie ryzyko utraty płodności lub w przypadku istnienia istotnego ryzyka współistnienie innych uwarunkowań uniemożliwiających zastosowanie ww. procedur tj. zły stan ogólny pacjentki, wiek lub stadium dojrzewania pacjentki, choroby towarzyszące, preferencje pacjentki i jej przedstawicieli ustawowych, procedura zakłada pozostawienie pacjentki pod opieką Oddziału Ginekologii Dziecięcej i Dziewczęcej celem monitorowania funkcji układu rozrodczego. Podczas każdej wizyty kontrolnej następuje ocena funkcji narządu rodnego, celem wczesnego rozpoznania objawów sugerujących wygasanie czynności jajników.

  • Ginekologia dziecięca to mało popularna specjalizacja?

Zespół oddziału tworzą specjalistki w zakresie położnictwa i ginekologii, endokrynologii oraz w trakcie specjalizacji z pediatrii, także położne i psychologowie.

W Polsce ginekologia dziecięca nie widnieje w wykazie CMKP specjalizacji lekarskich. Stanowi ona dodatkowy obszar zainteresowania. Chcę tu zaznaczyć, że specjaliści ginekologii i położnictwa pracujący w naszym oddziale posiadają międzynarodowy certyfikat w zakresie ginekologii dziecięcej i dziewczęcej uzyskany pod auspicjami IFEPAG (International Fellowship in Pediatric and Adolescent Gynecology). Dodam, że w latach 2019–2023 byłam członkiem zarządu Międzynarodowej Federacji Ginekologii Dziecięcej i Dziewczęcej (FIGIJ – Federation International de Gynecologie Infantil et Juvenile), a od 2023 jestem nie tylko członkiem zarządu w drugiej kadencji, ale także wiceprezesem tej organizacji. Opiekując się zdrowiem reprodukcyjnym dzieci i nastolatek, współpracujemy z innymi Oddziałami Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego oraz z Kliniką Ginekologii Onkologicznej i Ginekologii Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.