Marek Stankiewicz

7 października br. Naczelna Rada Lekarska wygrała zainicjowaną przez siebie sprawę przed Trybunałem Konstytucyjnym w dwóch zakresach związanych z odmową przez lekarza udzielania świadczenia zdrowotnego z powołaniem się na klauzulę sumienia (art. 39 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty).

 Po blisko 12 godzinach rozprawy Trybunał Konstytucyjny zgodził się z Naczelną Radą Lekarską, że obowiązek wskazania przez lekarza powołującego się na klauzulę sumienia realnych możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w podmiocie leczniczym jest niezgodny z Konstytucją RP dlatego, że w sposób nieproporcjonalny narusza wolność sumienia lekarza – informuje Katarzyna Strzałkowska, rzeczniczka prasowa NRL. Trybunał dodał, że naruszeniem wolności sumienia lekarza jest nałożenie na niego obowiązku udzielenia realnej pomocy w uzyskaniu tego świadczenia u innego lekarza. Ponadto uznano, że lekarz nie ma dostatecznych podstaw do pozyskiwania informacji, którzy inni lekarze będą gotowi wykonać dane świadczenie. Co więcej, trybunał uzasadnił, że pozyskanie takich danych mogłoby nawet odbywać się z naruszeniem prawa.

Trybunał podzielił zdanie Naczelnej Rady Lekarskiej, że niezgodne z konstytucją jest ograniczenie możliwości powołania się przez lekarza na klauzulę sumienia „w innych przypadkach niecierpiących zwłoki” uznając, że zapis ten jest niezgodny z zasadą prawidłowej legislacji. Istotne jest również to, że trybunał wyraźnie wskazał, że przy analizie zaskarżonego przez Naczelną Radę Lekarską przepisu nie potrafi zidentyfikować innego konkurencyjnego dobra, z racji którego ustawodawca ograniczył lekarzom wolność sumienia.

W uzasadnieniu trybunał zaznaczył, że postępowanie zgodnie z sumieniem jest obowiązkiem lekarza. Przywołano zapisy Kodeksu etyki lekarskiej, które nakazują lekarzowi działanie zgodnie ze swoim sumieniem. Wzmocniono to dodatkowo stwierdzeniem, że zapisy kodeksu są, na mocy art. 4 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, elementem porządku prawnego, który lekarze powinni stosować.

Lekarz ma obowiązek powiadamiania pracodawcy o woli powstrzymania się od określonych świadczeń w sposób jawny. Za zgodny z konstytucją uznano także obowiązek odnotowania i uzasadnienia korzystania z klauzuli sumienia w dokumentacji medycznej.

TK wskazał ponadto, że ani Ministerstwo Zdrowia ani Narodowy Fundusz Zdrowia nie powinny narzucać podmiotowi leczniczemu obowiązku wykonywania świadczeń „drażliwych”, jeżeli nie dysponuje on kadrą gotową do ich wykonywania.

Orzeczenie trybunału wejdzie w życie z dniem opublikowania w Dzienniku Ustaw.

Marek Stankiewicz

stankiewicz@hipokrates.org