Przepisy art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz art. 18 ustawy Prawo przedsiębiorców (ulga na start) mają zastosowanie także w przypadku lekarza podejmującego działalność gospodarczą, gdy wykonuje ją na rzecz byłego pracodawcy, u którego był zatrudniony na podstawie umowy o pracę jako lekarz stażysta, zawartej na czas określony w celu przygotowania zawodowego, obejmującego realizację programu stażu podyplomowego – taką uchwałę podjął 9 kwietnia 2024 r. Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów.

Kwestią budzącą kontrowersje na tle zawisłej przed SN sprawy był problem, kiedy czynności wykonywane podczas stażu lekarza są tożsame z tymi, które świadczone są w ramach prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej. Skład sędziów już na wstępie zaznaczył, że w powoływanych przepisach literalnie nie ma mowy ani o tych samych, ani o takich samych czynnościach.

SN, odnosząc się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, zwrócił uwagę, że w zakresie wyrażonej w Konstytucji RP wolności działalności gospodarczej mieści się zarówno wolność wyboru ścieżki zawodowej i kierunku podejmowanej działalności gospodarczej, jak i wolności jej wykonywania. Dalej wskazał, że zawody lekarza i lekarza dentysty zaliczane są do zawodów zaufania publicznego, o których mowa w Konstytucji RP. Szczególne funkcje przypisuje się w tym przypadku samorządowi zawodowemu, który sprawuje pieczę nad należytym wykonywaniem zawodu, prowadzi rejestr osób aktualnie wykonujących zawód zaufania publicznego, ma odpowiedni wpływ na kształtowanie zasad odbywania szkolenia zawodowego.

SN podkreślił, że staż podyplomowy obejmuje doskonalenie umiejętności praktycznych oraz pogłębianie wiedzy teoretycznej w ustawowo dookreślonych dziedzinach medycyny. Lekarz i lekarz dentysta odbywają staż podyplomowy na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony w celu przygotowania zawodowego, obejmującego realizację programu stażu podyplomowego pod nadzorem lekarza albo lekarza dentysty posiadającego specjalizację. SN zwrócił też uwagę, że w zamkniętym katalogu wskazanej powyżej ustawy określono zakres czynności, do wykonywania których lekarz stażysta jest uprawniony. Większość merytorycznych czynności lekarz stażysta wykonuje „po konsultacji”, „po uzgodnieniu” lub „we współpracy” z opiekunem. Nadzór ze strony innego lekarza jest istotnym elementem związanym ze statusem stażysty, gdyż zasadniczo lekarze wykonują swój zawód samodzielnie.

SN zaznaczył, że przepisy dotyczące umowy o pracę na czas określony, zawieranej z lekarzem w ramach odbywania stażu, są przepisami szczególnymi w stosunku do przepisów Kodeksu pracy, a umowa z lekarzem stażystą jest szczególnym rodzajem umowy na czas określony, której podstawowym zadaniem jest przygotowanie do wykonywania zawodu.

Rozpatrując problem zakresu tożsamości czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy i wchodzących w zakres działalności leczniczej, jednoznacznie można stwierdzić, że czynności, które mogą być wykonywane przez lekarza stażystę w ramach umowy o pracę, zawartej na czas określony w celu przygotowania zawodowego, nie są w pełni tożsame z czynnościami wchodzącymi w zakres wykonywania zawodu lekarza w ramach działalności leczniczej. Czynności, które lekarz stażysta może wykonywać samodzielnie, ograniczają się do diagnostyki oraz wystawiania recept, skierowań i udzielania informacji, nie obejmują zatem działań będących podstawą działalności leczniczej.

Dlatego w ocenie SN należy przyjąć, że lekarzowi prowadzącemu praktykę na rzecz byłego pracodawcy zatrudniającego go jako stażystę przysługuje prawo do ulgi na start i opłacania składek ZUS na preferencyjnych warunkach.

Źródło: Orzecznictwo Sądu Najwyższego: http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia3/iii%20uzp%209-23.pdf

Ewa Urbanowicz
Radca prawny