„Jasza Mazur albo Sztumistrz z Lublina – jak go nazywano w innych miastach – obudził się dzisiaj wcześnie rano” – to pierwsze zdanie jednej z najsłynniejszych powieści Izaaka Baszewisa Singera: Der kuncnmacher fun Lublin, czyli Sztukmistrz z Lublina. Po raz pierwszy w historii czytamy je przetłumaczone bezpośrednio z oryginału w jidysz. Bo pisarz, który w 1978 r. został laureatem Nagrody Nobla, pisał wyłącznie w tym języku. W październiku zeszłego roku minęło 45 lat od przyznania Izaakowi Baszewisowi Singerowi Nagrody Nobla w dziedzinie literatury i ponad 60 lat od opublikowania książki o losach Jaszy. Pierwszy odcinek powieści w oryginale w jidysz ukazał się 18 kwietnia 1959 r. w nowojorskiej gazecie „Forwerts”, w której przez kilkadziesiąt lat pisarz drukował swoje utwory kilka razy w tygodniu.

Autorką nowego przekładu jest prof. Monika Adamczyk-Garbowska, która o swojej pracy nad tłumaczeniem Sztukmistrza… opowiedziała pod koniec lutego na spotkaniu w Ośrodku „Brama Grodzka – Teatr NN”. Wzięli w nim udział także wydawcy publikacji – Anna Nieoczym i Krzysztof Raganowicz z Lokalnej Organizacji Turystycznej „Metropolia Lublin”.

– Kiedy nauczyłam się jidysz i mogłam sięgnąć do oryginałów, przekonałam się, że niektóre anglojęzyczne wersje utworów Singera bardzo różnią się od pierwowzorów w jidysz – wyjaśniała prof. Adamczyk-Garbowska. – Wiele elementów zostało opuszczonych, zmienionych dla ułatwienia odbioru. Najlepszym przykładem jest tutaj Bystrzyca – rzeka, która zniknęła z angielskiej edycji.

Akcja Sztukmistrza z Lublina toczy się na tle Lublina, Warszawy i Piask pod koniec XIX w. Treścią powieści są losy Jaszy Mazura, Żyda z ortodoksyjnej rodziny, który postanawia odstąpić od żydowskiej tradycji i religii, marząc o zawojowaniu świata. Dzieło doczekało się tłumaczeń na kilkadziesiąt języków. Singer napisał wszystkie swoje utwory w języku jidysz. Dzięki niemu główny bohater powieści stał się najsłynniejszym lublinianinem na świecie. We wcześniejszych wydaniach tekst powieści tłumaczony był na język angielski, a dopiero z angielskiego – na polski.

Bezpośrednie tłumaczenie z języka jidysz na polski pozwoliło odzyskać mnóstwo szczegółów topograficznych, a także elementów kulturowych i językowych. W efekcie nowe wydanie jest ciekawsze i bardziej zrozumiałe dla polskiego czytelnika. Dla czytelników, którzy czytali wcześniejsze wersje powieści, nowy przekład może się stać prawdziwą ucztą i okazją do porównań.

Anna Augustowska

Isaac Bashevis Singer, Sztukmistrz z Lublina, przekł. Monika Adamczyk-Garbowska, Lublin: Lokalna Organizacja Turystyczna „Metropolia Lublin”, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2023.