z Jackiem Gawłowiczem zastępcą ordynatora oddziału neurologii Wojewódzkiego  Szpitala Specjalistycznego przy al. Kraśnickiej w Lublinie rozmawia Anna Augustowska

Czy badania nad zastosowaniem medycznej marihuany, które w czerwcu ruszają na oddziale neurologii szpitala przy al. Kraśnickiej to wynik Pańskich zainteresowań?

Zajmujemy się leczeniem padaczki od wielu lat. Duża grupa naszych pacjentów to chorzy z padaczką lekooporną. Od kilkunastu lat uczestniczymy w wieloośrodkowych badaniach klinicznych o zasięgu europejskim i światowym. Mamy opinię doświadczonych i rzetelnych badaczy. Podejrzewam, że to nasze wysokie kompetencje sprawiły, że amerykańskie The Epilepsy Study Consortium, z którym od dawna współpracuję, wskazało nasz ośrodek jako wiarygodne miejsce przeprowadzenia badań.

Na czym konkretnie będą polegały te badania?

Badania będą przeprowadzone w celu rejestracji preparatu Epidiolex w leczeniu ciężkiej postaci padaczki – Zespołu Lennoxa-Gastauta  jako tak zwanego leku sierocego – czyli leku stosowanego w rzadkich chorobach zwykle o ciężkim przebiegu. Będą polegały na ocenie jego  skuteczności oraz obserwacji ewentualnych działań niepożądanych. Prowadzić będziemy także ocenę jakości życia chorych. Do badania w naszym ośrodku zostaną zakwalifikowani chorzy dorośli z  lekoopornym  Zespołem  Lennoxa – Gastaut , u których dotychczasowe leczenie zawiodło i ciężkie napady padaczkowe występują kilka razy w tygodniu . Prawdopodobnie do próby klinicznej zostanie włączonych  kilku, może nawet kilkunastu chorych. Nie tylko z Lubelszczyzny ale także z Krosna, Olsztyna, Krakowa i Łodzi. Pierwsze wstępne obserwacje będą możliwe po kilku miesiącach terapii.

Wyjaśnijmy czym różni się marihuana do palenia od tej stosowanej w leczeniu?

Marihuana podobnie jak haszysz otrzymywana jest z konopi indyjskich. Konopie zawierają  ponad czterysta różnych substancji o różnej budowie chemicznej Siedemdziesiąt z nich to kanabinole wykazujące efekty medyczne . Psychoaktywne działanie posiada tetrahydrokanabinol THC. Epidiolex używany w leczeniu chorych na padaczką  w ponad 98 %  zawiera Canabidiol ( CBD ), czyli kanabinoid pozbawiony działania psychoaktywnego, wykazujący prawdopodobnie działanie przeciwpadaczkowe. Ma on  niewielkie powinowactwo do receptorów kanabinoidowych CB 1 i CB 2. W badaniach przedklinicznych i klinicznych wykazuje duży stopień bezpieczeństwa.

Czy są już dostępne preparaty z konopi stosowane jako leki ?

Mamy dużo dowodów na skuteczność kanabinoidów w leczeniu wielu różnych schorzeń. Są też pierwsze leki komercyjnie dostępne w aptekach.

Sativex,  jak do tej pory jedyny lek pochodzenia naturalnego, jest ekstraktem z konopi ( bez nazwy indyjskich) . Zarejestrowano go w Europie do leczenia spastyczności u chorych ze stwardnieniem rozsianym. Lek ten stosuje się w postaci aerozolu na błonę śluzową jamy ustnej. Jego składnikami  są tetrahydrokanabinol – THC i kanabidiol – CBD w proporcjach 1:1.  Aktualnie prowadzone są badania III fazy mające na celu rejestrację Sativexu w bólu nowotworowym.

Dostępne są także syntetyczne analogi THC – Nabilone i Marinol wykorzystywane w onkologii do łagodzenia nudności i wymiotów w przebiegu chemioterapii.

Jakie są dotychczasowe wyniki badań obserwacji u chorych na padaczkę ?

Duże zainteresowanie kanabinoidami a w zasadzie Epidiolexem czyli preparatem naturalnym, uzyskanym ze specjalnych odmian konopi siewnych stosowanym w leczeniu padaczki-  wynika z faktu , że był stosowany u pacjentów o bardzo ciężkim przebiegu padaczki, u których wszystkie dotychczas stosowane metody leczenia były nieskuteczne. Dotychczasowe obserwacje są bardzo zachęcające . Obserwacje przeprowadzone były jednak na małej grupie pacjentów, dlatego konieczne są dalsze badania.

Porter BE i Jacobson C przeprowadzili badanie na grupie 19 chorych z ciężką padaczką w większości z Zespołem Dravet ( jedna z najcięższych zespołów padaczkowych ). Z badania wynika , że u 84 % chorych zmniejszyła się częstość napadów, u 11 %  napady ustąpiły. Nie obserwowano też znaczących działań niepożądanych.

Wydaje się, że stosując ten preparat możemy mieć nadzieję na pomoc dużej grupie chorych , którym dotychczas nie  można było pomóc.

Czy ma Pan już jakieś doświadczenia z zastosowaniem marihuany medycznej? Może ma Pan pacjentów którzy ją sprowadzali  ?

Nie mam jeszcze doświadczeń związanych ze stosowaniem preparatów na bazie konopi u chorych na padaczkę. Będą to moje pierwsze doświadczenia , aczkolwiek leczę kilku pacjentów chorych na padaczkę , którzy przed zachorowaniem byli palaczami marihuany. Mam także pod opieką dwóch chorych z nieoperacyjnymi glejakami mózgu, którzy mi oznajmili , że w celu zahamowania postępu choroby  systematycznie stosuje marihuanę (wykorzystują jej potencjalne działanie antynowotworowe ).

Czego możemy się spodziewać po wynikach badań nad medyczną marihuaną? Przełomu w leczeniu ? Wiadomo, że pomaga nie tylko w przypadku padaczki.

Aktualnie jest bardzo duże zainteresowanie potencjalnym leczniczym efektem konopi siewnych bądź naturalnych preparatów  uzyskiwanych na ich bazie. Kanabinoidy wydają się mieć wysoką skuteczność terapeutyczną ,  oraz wykazują się dużym bezpieczeństwem. Skutki niepożądane leków na bazie konopi  siewnych mieszczą się w granicach efektów akceptowanych dla innych leków. Jest duża szansa , że stosując te preparaty u chorych  będzie można pomóc dużej grupie chorych na padaczkę lekooporną  dla  których obecnie nie mamy do zaoferowania skutecznej terapii.

Prowadzonych jest równolegle wiele badań klinicznych w innych  schorzeniach :  bólu nowotworowym,  guzach mózgu, schizofrenii,  cukrzycy typu 2, wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Wyniki badań napawają optymizmem. Sativex zarejestrowany jest w leczeniu spastyczności u chorych ze stwardnieniem rozsianym . Wydaje się też wykazywać wysoką skuteczność w leczeniu  bólu nowotworowego. Aktualnie prowadzone jest w tym wskazaniu badanie III fazy.

Dotychczasowe obserwacje wskazują , że kanabinoidy mają działanie przeciwnowotworowe. Prowadzone jest aktualnie badanie kliniczne w guzach mózgu- glejakach.  Efekt antynowotworowy prawdopodobnie związany jest z hamowaniem angiogenezy co opóźnia rozrost nowotworu.

Co Pan sądzi o zalegalizowania marihuany?

Stosowanie przewlekłe marihuany może prowadzić do zaburzeń psychicznych i być wstępem do używania innych narkotyków.  Istnieje wiele prac wskazujących na częstsze występowanie w takich przypadkach zaburzeń depresyjnych i lękowych oraz prób samobójczych. Dowiedziono, że substancje psychoaktywne bardziej toksycznie wpływają na młodzież niż osoby dorosłe. Dlatego też dość ostrożnie należy podejść do legalizacji i szerokiego, niekontrolowanego dostępu do marihuany.

 

Prof. Konrad Rejdak – konsultant wojewódzki w dziedzinie neurologii

– Od wielu lat znany był leczniczy efekt konopii. Dopiero w czasach nowożytnych udało się zidentyfikować ich skład i określić które z ich składników odpowiadają za efekty biologiczne. Najwcześniej poznana substancja był tetrahydrokana­binol (THC), który wykazuje najsilniejsze działanie psychoaktywne. Później poznano inne składniki takie jak kannabidiol, kannabigerol i kannabichromen. Z oczywistych względów preparaty lecznicze powinny być pozbawione działania psychostymulującego a ograniczać się do działania biologicznego ukierunkowanego na określone cele terapeutyczne. Działanie biologiczne kanabinole wykazują poprzez wpływ na receptory CB1 oraz CB2.

Pierwszy preparat leczniczy to Nabilone, syntetyczny analog THC, który wiąże się z receptormi CB1. Drugim prepara­tem jest Marinol, również zawierający syn­tetyczne kanabinole. Zarówno Marinol, jak i Nabilone stosowane są w celu łagodzenia nudności oraz wymiotów. Natomiast pierwszy lek na bazie sub­stancji występujących w konopiach to Sativex. Główne substancje czynne to THC oraz kanabidiol (CBD). Podawany jest w postaci doustnego aerozolu, który umożliwia dokładne dawkowanie oraz osiągnięcie efektu terapeutycznego bez jednoocznego uczucia euforii i pobudzenia. Sativex prze­pisywany jest w celu łagodzenia stanów spastycznych w stwardnieniu rozsianym, silnego bólu związanego z chorobami no­wotworowymi oraz neuropatycznych bólów rozmaitego pochodzenia.

W przypadku padaczki najwięcej badań dotyczy kanabidiolu, który wykazuje efekt przeciwdrgawkowy. Preparat leczniczy będący wyciągiem z konopii o wysokiej zwartości kanabidiolu (ok 98%) o nazwie Epidiolex był stosowany u dzieci z ciężkimi postaciami padaczki. Ważne jest ze były to badania pilotowe na bardzo małych grupach pacjentów. Efekty były pozytywne ale nie spektakularne wiec trudno mówić o jakimś przełomie. W grupie zaledwie 23 pacjentów opisano czasowe ustąpienie napadów u tylko 4 pacjentów i to w okresie 3 miesięcy obserwacji. U jednego pacjenta obserwowano nagle nasilenie napadów. Pokazuje to, że interpretacja wyników musi być bardzo ostrożna i dopiero duże badania 3 fazy, obecnie prowadzone również w Polsce dostarczą bardziej wiarygodnych dowodów co do skuteczności leku.