Parlament uchwalił ustawę o e-recep­cie, a minister zdrowia wydał rozporządzenie o receptach: papierowych i elektronicznych. Ustawa o e-receptach jeszcze w fazie projektu spotkała się z zarzutami, że była przygotowywana zbyt pośpiesznie. Nie wszyscy lekarze są zadowoleni z jej rozwiązań, a jej pomysł był zbyt powierzchownie konsultowany z lekarzami. Według nich informatyzacja prowadzona jest w błyskawicznym tempie i nie przewidziano w niej, że w niektórych przychodniach nie ma szybkiego Internetu, a nawet komputerów. Dr Maciej Hamankiewicz, prezes Naczelnej Izby Lekarskiej przypomina, że przecież system może się zawieszać. A jak pacjent nie otrzyma recepty, to nie będzie się mógł leczyć. Taka sytuacja może doprowadzić do wielu nieprzewidzianych komplikacji. Poza tym trudności z opanowaniem nowych programów mogą mieć lekarze w wieku emerytalnym, których jest około 30 procent, a stanowią oni istotne wsparcie dla niedoborów kadrowych w ochronie zdrowia i wykonują 20 proc. świadczeń lekarskich.

Dr Marek Jędrzejczak, wiceprezes Naczelnej Izby Aptekarskiej (NIA) – „ e-Recepta ma zapewnić m. in. lepszą kontrolę dystrybucji leków i monitorowanie farmakoterapii. Jednak NIA dostrzegając zagrożenia z wdrożenia systemu e-recepta, uważa, że przez wiele lat musi funkcjonować równolegle recepta tradycyjna (papierowa) i elektroniczna. Trzeba mieć na uwadze przede wszystkim bezpieczeństwo zdrowotne pacjenta, któremu należy zapewnić dostęp do leku, bo co będzie wówczas, gdy system elektroniczny zawiedzie. W Wielkiej Brytanii system e-recepta wprowadzany jest od kilkunastu lat, warto skorzystać z tych doświadczeń”.

 

Jak działa e-recepta?

Nowelizacja reguluje zakres informacji, jakie powinny się znaleźć na recepcie. Oprócz danych osobowych (imię i nazwisko, adres zamieszkania, wiek), znajdą się tam informacje dotyczące podmiotu, w ramach którego wystawiano receptę, zakres refundacji, dane o leku, dane dotyczące realizacji recepty, okres farmakoterapii oraz informacje o odpisie. W ustawie rozszerzony został zakres danych na recepcie pełnopłatnej. Obligatoryjnie będą wpisywane dane podmiotu, który ją wystawił oraz numer PESEL, bądź inny identyfikator usługobiorcy.

Ustawa wprowadza instytucję informacji o wystawionej w postaci elektronicznej recepcie, którą otrzymuje pacjent – jest to System Informacji Medycznej (SIM). Informacja ta stanowi potwierdzenie jej wystawienia, a także zawiera dane przepisanego leku. W przypadkach wskazanych w ustawie oraz na każde żądanie pacjenta, informacja będzie wydawana w postaci wydruku informacyjnego. Do realizacji recepty elektronicznej wystarczy podanie kodu (który może zostać przekazany m.in. w przesłanej wiadomości tekstowej na telefon komórkowy) oraz numeru PESEL lub numeru innego dokumentu potwierdzającego tożsamość. Treść recepty zapisanej w SIM nie może być zmieniona. W przypadku konieczności dokonania zmiany, recepta zostaje anulowana w SIM przez osobę, która wystawiła tę receptę. Zmiana treści takiej recepty następuje poprzez wystawienie nowej recepty. Recepty w postaci elektronicznej są przechowywane w SIM przez okres co najmniej 5 lat. Elektroniczna dokumentacja medyczna, są to dokumenty wytworzone w postaci elektronicznej, opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem potwierdzonym profilem zaufanym ePUAP, udostępnionym bezpłatnie przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS).

Projektowane zmiany regulują również funkcjonowanie Centralnego Wykazu Produktów Leczniczych, którego głównym celem jest zapewnienie wymaganej funkcjonalności systemu w obszarach związanych m.in. z:

–   weryfikacją leków przepisywanych na receptach,

–   weryfikacją interakcji pomiędzy lekami przyjmowanymi przez pacjentów,

–   udostępnianiem listy odpowiedników leków przy realizacji recept,

–   udostępnianiem lekarzom danych o lekach refundowanych, czy wyrobach medycznych,

–   udostępnianiem farmaceutom danych o komunikatach głównego inspektora farmaceutycznego powiązanych z konkretnymi lekami.

Dodatkowo Centralny Wykaz Produktów Leczniczych informować będzie lekarzy o składzie leków, umożliwiając im zapoznanie się z ich charakterystykami i wskazaniami refundacyjnymi. Lekarzom ułatwi to pracę i przyspieszy wypisywanie medykamentów.

Weryfikacja wypisanych recept z Centralnym Wykazem Produktów Leczniczych zlikwiduje błędy i pomyłki, które uniemożliwiają ich realizację, zmuszając pacjenta do ponownej wizyty u lekarza. Organem prowadzącym rejestr będzie
minister zdrowia. Projektowany rejestr wspomoże również pracę farmaceutów, którzy dla danej pozycji potrzebują informacji o tym np., że dana partia określonego produktu leczniczego nie została wstrzymana w sprzedaży. Ministerstwo Zdrowia zapewnia, że ustawa powinna być uchwalona w obecnej kadencji Sejmu. Dzięki temu nie istnieje zagrożenie związane z brakiem wejścia w życie przepisów dotyczących e-recepty.

 

Pilotaż e-recepty

W okresie 16 lutego 2018 r. – 1 maja 2018 r. w Siedlcach i Skierniewicach trwa pilotaż e-recept. Po jego ukończeniu mają być przedstawione sugestie ewentualnych korekt. E-recepta w zakresie dostosowania aptek wejdzie w życie 31 XII 2018 r., a w zakresie obiegu recept elektronicznych w całym systemie z początkiem 2020 r.

Minister zdrowia w jednym rozporządzeniu zunifikował zasady dotyczące realizacji recept wystawionych przez wszystkie osoby, które mają do tego uprawnienia, tj. lekarzy, lekarzy dentystów, felczerów, starszych felczerów, pielęgniarki i położne. Rozporządzenie w sprawie recept określa sposób realizacji recept wystawianych w postaci elektronicznej, jak i papierowej, oraz zakres niezbędnych danych do ich realizacji. Osoby uprawnione i świadczeniodawcy mają obowiązek zaopatrzenia się w druki recept we własnym zakresie, po przydzieleniu im unikatowych numerów identyfikujących.

Wymóg określonych wymiarów recept odnosi się jedynie do recepty wystawianej w postaci papierowej, bo w świadomości społecznej funkcjonuje ona jako kartka papieru. Natomiast recepta elektroniczna będzie funkcjonowała w przestrzeni wirtualnej i nie będzie sama w sobie czymś namacalnym.

Nowością jest to, że rozporządzenie wprowadza szereg możliwości realizacji recepty, pomimo braków w stosunku do obowiązujących wymogów, lub skorygowanie na recepcie danych wpisanych w sposób nieczytelny, niepełny lub błędny. Farmaceuta m. in. będzie mógł określić postać leku, sposób dawkowania, brak daty realizacji „od dnia”, brak daty urodzenia w przypadku pacjenta do 18 r. ż. Oczywiście możliwość tych korekt dotyczy wyłącznie recept papierowych. Nie ma tych możliwości w przypadku recept elektronicznych, które istnieją tylko w przestrzeni wirtualnej. Recepta elektroniczna może być jedynie anulowana i ponownie wystawiona w prawidłowej formie na poziomie osoby wystawiającej receptę.
Dokonywanie zmian na recepcie papierowej należy postrzegać wyłącznie jako uprawnienie farmaceuty (a nie obowiązek), bo ma ono na celu ochronę zdrowia pacjenta. Dzięki temu nie będzie on musiał iść ponownie do lekarza po korektę recepty.

Według Ministerstwa Zdrowia zaletą e-recepty jest m. in. to, że nie można jej zgubić, ponieważ jest zapisana w zabezpieczonym systemie informatycznym o standardach światowych. Jest dużo mniejsze ryzyko jakiegokolwiek fałszerstwa, czy działania niezgodnego z prawem. W przeciwieństwie do recepty papierowej, e-recepta nie jest całością zamkniętą, a każda pozycja na tej recepcie jest także odrębną receptą. Dla przykładu, jeżeli przyjdziemy do apteki, w której nie ma możliwości zrealizowania recepty w całości, to możemy wziąć tylko jeden lek, a reszta recepty pozostanie w systemie do realizacji. Czyli pacjent nie musi czekać na sprowadzenie przez aptekę danego leku, bo może po prostu bez problemu wykupić go w innej aptece.

 

Jak w praktyce ma działać e-recepta

Szczegóły techniczne nie są jeszcze dokładnie znane, ma w tym pomóc przeprowadzany pilotaż w Siedlcach i Skierniewicach. Pierwsza grupa 200 pacjentów ma być włączona do pilotażu na początku maja 2018 r. Pacjent w przyszłości ma otrzymać w przychodni lub szpitalu kod kreskowy SMS-em lub na papierowym wydruku. Aptekarz zeskanuje kod i będzie widział w swoim komputerze wystawioną przez lekarza receptę. Pacjent będzie też mógł wykupić leki poprzez okazanie specjalnego PIN. i dowodu osobistego lub innego dokumentu potwierdzonego PESEL pacjenta. E-recepta ma również pozwolić na monitoring leczenia chorób przewlekłych i sprawdzenie, czy pacjent wykupuje zlecone leki. Warto jeszcze raz przypomnieć, że od 1 stycznia 2019 r. każda apteka musi mieć możliwość obsługiwania e-recepty. Natomiast od 1 stycznia 2020 r. każdy gabinet lekarski będzie musiał spełniać warunki do wystawiania e-recept. Wprowadzenie tych programów do realizacji będzie zmuszało do posiadania odpowiedniego sprzętu informatycznego i odpowiedniego przeszkolenia personelu, co oczywiście będzie się wiązało z dodatkowymi kosztami.

Recepty papierowe będzie można stosować do 1 stycznia 2026 r. wyłącznie w następujących przypadkach:

–   braku dostępu do systemu informatycznego,

–   recept refundowanych dla wystawiającego („pro auctore), jego małżonka, wstępnych i zstępnych w linii prostej i rodzeństwa („pro familiae”),

–   recept transgranicznych, ale mają one zawierać adres udzielania świadczeń i oznaczenie państwa członkowskiego UE. Recepta taka jest realizowana za pełną odpłatnością, podobnie jak recepta wystawiona w innym państwie niż Rzeczpospolita Polska.

–   recept dla osoby o nieustalonej tożsamości,

–   recept wystawionych przez lekarza, pielęgniarkę i położną „okazjonalnie wykonujących zawód”.

Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej w dniu 9 marca 2018 r. stwierdziło, że możliwość wystawiania recept „pro auctore” i „pro familiae” w postaci papierowej nie powinna być ograniczona czasowo. Likwidacja możliwości wystawiania takich recept z końcem 2025 r. uniemożliwi znacznej liczbie lekarzy i lekarzy dentystów seniorów wystawienie recept dla siebie i osób najbliższych.

Wprowadzone zmiany w ustawie przewidują, że lekarz może bez dokonania badania pacjenta wystawić receptę niezbędną do kontynuacji leczenia oraz zlecenie na zaopatrzenie medyczne jako kontynuację zaopatrzenia, jeśli jest to uzasadnione stanem zdrowia pacjenta. Na recepcie „pro auctore”, osoba wystawiająca receptę może nie zamieszczać, w części dotyczącej pacjenta, danych już naniesionych na receptę w postaci nadruku, naklejki lub pieczęci.

Numer unikatowy recepty papierowej jest zbudowany z dwudziesty dwóch cyfr, a dwie pierwsze cyfry stanowią oznaczenie wersji wzoru recepty dla druków recept: a – 02 – w przypadku lekarzy i felczerów; b – 03 – przypadku pielęgniarek i położnych.

Unikatowy numer recepty elektronicznej jest zbudowany z dwóch części, które nie są połączone w jeden ciąg. Na numer recepty w postaci elektronicznej mogą składać się wyłącznie cyfry arabskie lub znaki literowe alfabetu łacińskiego.

Na informatyzację służby zdrowia Polska z UE dostała dużo pieniędzy, które musi wykorzystać w określonym terminie. Jeżeli tego nie zrobi to będzie musiała te środki zwrócić. Dlatego rząd wykonuje obecnie takie nieskoordynowane ruchy, przyśpieszając maksymalnie tempo informatyzacji. Do konsultacji została skierowana ustawa o Internetowym Koncie Pacjenta (IKP), która ma umożliwić dostęp do informacji o wystawionych receptach i udzielonych świadczeniach.

Jerzy Jakubowicz