Dużym sukcesem prof. Roberta Rejdaka, kierownika Kliniki Okulistyki Ogólnej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie jest to, że jako pierwszy w Polsce przeprowadził zabieg wszczepienia soczewki plamkowej Schariotha.

– Było to możliwe dzięki życzliwości rektora UM prof. Andrzeja Dropa i jego zrozumieniu dla potrzeb aparaturowych oraz dla naukowej wymiany międzynarodowej lubelskiej okulistyki – podkreśla prof. Rejdak.

Soczewka plamkowa Schariotha (Scharioth macula lens, SML) jest to dodatkowa hydrofilowa, akrylowa soczewka wewnątrzgałkowa, wszczepiana do rowka u pacjentów z pseudofakią, czyli sztuczną soczewką wewnątrzgałkową. Soczewka plamkowa została wynaleziona przez prof. Gabora B. Schariotha i jest ona przeznaczona do jednoocznej implantacji, do lepiej widzącego oka. Posiada specjalnie zaprojektowany centralny obszar optyczny o średnicy 1,5 mm z wysoką mocą dodatkową +10.0 dioptrii. Pozostały obszar soczewki jest refrakcyjnie obojętny. Powiększenie, jakie daje SML, wynosi 2.0. Całkowity wymiar soczewki wynosi 13,5 mm i posiada cztery symetryczne haptyki. Soczewka może być implantowana jednoczasowo z wszczepem wewnątrzgałkowej soczewki tylnokomorowej do torebki, jak również może być wszczepiona wiele lat po operacji zaćmy. Nie wpływa ona na widzenie do dali oraz nie zaburza pola widzenia.

Zasada działania soczewki plamkowej Schariotha oparta jest na fizjologicznym zjawisku, jakim jest mioza, czyli wąska źrenica. Źrenica zwęża się przy patrzeniu do bliży. Jeśli pacjent z wszczepioną SML skupia wzrok na przedmiotach znajdujących się blisko od oka to w związku ze zwężeniem się źrenicy, w procesie patrzenia dominuje centralny obszar SML odpowiedzialny za powiększanie obrazu. Jest to użyteczne w sytuacjach takich jak na przykład czytanie gazety czy sprawdzenie metki z ceną w sklepie. Powstały obraz jest powiększony w porównaniu z takim, jaki powstaje przy patrzeniu w dal. W związku z relatywnie wysoką mocą refrakcyjną centralnego obszaru SML, ostre widzenie jest osiągane z bardzo bliskiej odległości, zazwyczaj jest to około 15 cm.

Natomiast przy patrzeniu w dal nie stwierdza się istotnego wpływu SML na ostrość widzenia. Jeśli pacjent patrzy na odległe przedmioty, źrenica jest rozszerzona i powstaje dostateczna przestrzeń naokoło centralnego obszaru SML, odpowiedzialnego za powiększanie obrazu. Dzięki temu promienie świetlne w niezaburzony sposób przechodzą przez obwodową część optyczną soczewki tylnokomorowej i ogniskują się na siatkówce. Powstały obraz dominuje nad tym, który powstaje z promieni przechodzących przez centralne obszary soczewek plamkowej Schariotha oraz tylnokomorowej. Dzieje się tak, gdyż promienie świetlne odbite od dystalnie zlokalizowanego przedmiotu, po przejściu przez +10.0 dioptrii soczewki plamkowej Schariotha, plus moc wszczepionej soczewki tylnokomorowej ogniskują się przed siatkówką. Powstały obraz jest nieostry i wypierany przez wyraźny, powstały z przejścia przez obwodowe obszary soczewek plamkowej Schariotha (w tym obszarze refrakcyjnie obojętnej) oraz tylnokomorowej soczewki.

Soczewka plamkowa Schariotha wykorzystuje funkcję nieuszkodzonych części dołka siatkówki, w którym występuje największa koncentracja czopków, odpowiedzialnych za najbardziej ostre widzenie i postrzeganie kolorów. Promienie świetlne odbite od bliskich przedmiotów po przejściu przez centralny obszar SML z +10.0 dioptrii, padają na nieuszkodzone i uszkodzone czopki w plamce. Powstaje powiększony obraz ok. 2 razy, co umożliwia czytanie. Natomiast czarne plamy widziane na tekście przez pacjentów z AMD, nie ulegają powiększeniu, gdyż SML nie powiększa uszkodzonych obszarów siatkówki (czopków).

Dwie trzecie pacjentów z zaawansowanym AMD oraz ostrością wzroku do dali 0.3 lub mniej ma pseudofakię. U tych pacjentów można rozważyć implantację dodatkowej soczewki plamkowej Schariotha. Jest ona wszczepiana do lepiej widzącego oka i może być stosowana u pacjentów jednoocznych.

Zabieg chirurgiczny można przeprowadzić jednoczasowo wraz z operacją zaćmy lub w dwóch etapach. Preferowane jest rozdzielenie zabiegów i odstęp pomiędzy nimi najlepiej ok. 2 tygodni. Sugeruje się przeprowadzenie najpierw operacji zaćmy i ponowne sprawdzenie ostrości widzenia. SML może być wszczepiona później, jeśli pacjent po operacji zaćmy jest dalej niezadowolony. Technika operacyjna jest możliwa do wykonania przez większość chirurgów okulistycznych. Nie wymaga żadnego specjalnego dodatkowego szkolenia.

Opieka pooperacyjna obejmuje miejscową antybiotyko- i sterydoterapię, oszczędzający tryb życia, częste badania kontrolne. Pacjent od pierwszego dnia po operacji musi ćwiczyć czytanie z 15 cm – 2 x dziennie po 20 minut.

Kwalifikując pacjentów do implantacji SML należy sprawdzić ostrość widzenia do bliży z 40 cm z +2.5 Dsph. Następnie trzeba sprawdzić ostrość widzenia do bliży z 15 cm z +6.0 Dsph. Pacjent powinien rozumieć i akceptować zasadę czytania ze zmniejszonej odległości (15 cm). Pacjent powinien odczuć subiektywną poprawę ostrości widzenia do bliży z +6.0 Dsph. Chorego można zakwalifikować do operacji wszczepu dodatkowej soczewki plamkowej Schariotha tylko, jeśli poprawa wyniesie 2 lub więcej linii w badaniu z 15 cm z +6.0 Dsph w stosunku do badania z 40 cm z +2.5 Dsph.

Reasumując wszczepienie soczewki plamkowej Schariotha jest dla pacjenta bardzo korzystne, bo m.in.: daje choremu wystarczające powiększenie, technika zabiegu jest łatwa i bezpieczna, nie wpływa na ostrość widzenia do dali oraz na pole widzenia, zabieg jest powtarzalny, nie podnosi ciśnienia wewnątrzgałkowego, nie powoduje uszkodzenia tęczówki, SML jest stabilna w rowku, nie daje objawu podrażnienia.

Jerzy Jakubowicz