Z prof. dr hab. n. med. Bożeną Targońską-Stępniak, kierującą Klinicznym Oddziałem Reumatologii, Układowych Chorób Tkanki Łącznej i Chorób Wewnętrznych USK 4 w Lublinie, rozmawia Anna Augustowska.

• Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 4 w Lublinie znalazł się w grupie 19 w Polsce Ośrodków Wczesnego Zapalenia Stawów (OWZS). Jaki jest cel działania takiego ośrodka?

Ośrodki powstały, aby realizować program pilotażowy w zakresie kompleksowej opieki nad świadczeniobiorcą z wczesnym zapaleniem stawów (KOWZS). Intencją twórców tego programu jest umożliwienie pacjentom, u których występują objawy zapalenia stawów obwodowych lub stawów kręgosłupa, dotarcie do specjalisty reumatologa szybką ścieżką, bez długiego oczekiwania na wizytę w specjalistycznej poradni reumatologicznej. Działanie to ma na celu szybką diagnozę i wdrożenie skutecznego leczenia przeciwzapalnego, ponieważ im wcześniej pacjent rozpocznie leczenie, tym większa szansa na uniknięcie poważnych, często już nieodwracalnych zmian, które z czasem prowadzą do niepełnosprawności, ograniczenia funkcjonowania itd. Chcę podkreślić, że program jest finansowany przez NFZ.

• Kto może się zgłosić do tego ośrodka?

Program skierowany jest do osób dorosłych, które od maksymalnie sześciu miesięcy odczuwają ból i obrzęk stawów obwodowych lub zapalny ból kręgosłupa, który trwa ponad trzy miesiące. Aby uzyskać poradę w ośrodku KOWZS, wystarczy skierowanie od lekarza rodzinnego lub specjalisty mającego umowę z NFZ. Po rozpoznaniu objawów zapalenia stawów czy kręgosłupa lekarz może wystawić skierowanie do Poradni Reumatologicznej USK 4 z dopiskiem: KOWZS.

• Na jakie objawy powinien zwrócić uwagę lekarz wystawiający takie skierowanie?

Chcemy uniknąć sytuacji, w których zgłoszą się do nas osoby, a my będziemy musieli je odesłać, bo nie spełniają kryteriów określonych w programie. Stąd prośba, aby skierowanie otrzymywały osoby, które przede wszystkim nie mają jeszcze diagnozy i nie są leczone, a objawy chorobowe wskazują na wczesne zapalenie stawów.

Typowe objawy zapalenia stawów lub kręgosłupa to poranna, długotrwała sztywność stawów. Po obudzeniu pacjent ma problem z poruszaniem się, musi się rozruszać, poćwiczyć, aby ból się zmniejszył (ból będzie narastał w spoczynku i powodował wybudzanie w nocy). Innymi objawami są obrzęk i bolesność uciskowa stawu zajętego chorobą. Wiele osób zgłasza się do nas z powodu bólu stawów mającego inne przyczyny niż choroba zapalana, np. w przebiegu choroby zwyrodnieniowej stawów, przeciążenia stawów związanego z nadmierną aktywnością fizyczną czy po przebytym urazie.

Zapalenie stawów można też potwierdzić prostym badaniem laboratoryjnym. Chodzi o istotnie podwyższone parametry zapalne (CRP, OB). Warto przypomnieć, że do zapalenia stawów przyczyniają się otyłość i palenie papierosów, czego zwykle pacjenci zupełnie nie kojarzą. Często też otrzymujemy odpowiedź pozytywną, gdy pytamy o wywiad rodzinny dotyczący chorób zapalnych stawów.

• Chory spełniający kryteria trafia do poradni KOWZS i…

Pierwsza wizyta powinna potwierdzić objawy zaplenia stawów i co ważne, od zarejestrowania się do pierwszej wizyty nie powinno minąć więcej niż jeden miesiąc oraz najwyżej dwa miesiące do postawienia diagnozy. Na tym też polega istota programu – skrócenie ścieżki do specjalisty, oczekiwanie na konsultację średnio w Europie trwa około 24 tygodni.

Na pierwszej wizycie wykonuje się badanie lekarskie i jeśli to konieczne, również badanie ultrasonograficzne stawów. Zlecane są badania laboratoryjne lub obrazowe. W razie potwierdzenia zapalnej choroby reumatycznej pacjent kwalifikowany jest do kolejnego etapu. Obejmuje się go kompleksową opieką trwającą rok. W tym czasie chory ma zapewnione minimum cztery wizyty kontrolne, w czasie których sprawdzamy skuteczność leczenia i w razie potrzeby je modyfikujemy. Mamy dostęp nie tylko do leków konwencjonalnych, lecz także do nowoczesnych terapii innowacyjnych.

• Ile osób już zgłosiło się do ośrodka?

Około 40 pacjentów już oceniliśmy. Kilku z nich zakwalifikowaliśmy do drugiego etapu, czyli przez 12 miesięcy będą pod naszą opieką w ramach programu KOWZS, a po tym czasie trafią pod opiekę naszej poradni reumatologicznej. To bardzo ważne, aby leczenie zacząć jak najwcześniej, bo choroba zapalna stawów nie tylko uszkadza układ kostno-stawowy, lecz także powoduje powikłania w narządach wewnętrznych: nerkach, sercu, płucach.

Zdjęcia Łukasza Głaczkowskiego