z Łukaszem Czupkałło, specjalistą chirurgii stomatologicznej, rozmawia Anna Augustowska

• Z okazji Światowego Dnia Walki z Rakiem w Pańskim gabinecie można było skorzystać z badania jamy ustnej urządzeniem Microlux. Na czym polega to badanie?
– Test przesiewowy wykonany przy pomocy urządzenia Microlux pozwala na wczesne wykrycie stanów patologicznych jamy ustnej, w tym stanów nowotworowych.
Test Microlux jest bezbolesny, nieinwazyjny, a jego wykonanie zajmuje tylko 3 minuty. Pierwszym krokiem jest odnotowanie zmian wybarwionych na biało za pomocą rutynowego testu – pacjent płucze przez 60 sekund jamę ustną 1-proc. roztworem kwasu octowego Microlux DL Rinse, a następnie należy użyć lampy diagnostycznej Microlux DL. Kwas octowy powoduje odwodnienie cytoplazmy wybarwionych na biało zmian, dzięki czemu zmieniają się właściwości refrakcyjne tkanek. Pod wpływem rozproszonego światła lampy Microlux wybarwione białe plamy i zmiany przednowotworowe (leukoplakia) są lepiej widoczne. Zmienione
komórki nabierają białej poświaty, która kontrastuje z tkankami otaczającymi, co ułatwia identyfikację tkanek wymagających dalszego badania. Test ten nie zastępuje klasycznego badania histopatologicznego, które jest uważane za podstawowe oraz nadrzędne przy rozpoznawaniu nowotworu, ale może być wykonywane rutynowo przez lekarzy dentystów niebędących specjalistami z dziedziny chirurgii stomatologicznej czy periodonologii. Stosowanie testu w połączeniu z konwencjonalnym badaniem jamy ustnej znacznie zwiększa możliwości wykrycia podejrzanych zmian błony śluzowej we wczesnych stadiach rozwoju choroby. Test spełnia podobną rolę w badaniach przesiewowych co mammografia, pobranie wymazu z szyjki macicy, czy PSA.

• Jak często powinniśmy robić takie badanie? Czy nie powinien to być standard przy każdym przeglądzie zębów?
– Lekarz dentysta powinien zawsze pamiętać o czujności onkologicznej i badanie w kierunku nowotworu błony śluzowej jamy ustnej powinno być wykonywane podczas każdego rutynowego badania stomatologicznego, natomiast w zależności
od grupy ryzyka odpowiednio częściej u pacjentów w średnim oraz podeszłym wieku, ze złą higieną jamy ustnej, palących tytoń, nadużywających alkoholu, a także z chorobą nowotworową w wywiadzie rodzinnym.
Zatem dla lekarzy dentystów, którzy nie mają na co dzień kontaktu z pacjentami onkologicznymi lub posiadających mniejsze doświadczenie w tej dziedzinie, test przy pomocy lampy Microlux jest znakomitym rozwiązaniem i zaleca się wykonanie badania kontrolnego raz na 2 lata lub raz na rok w przypadku grupy wysokiego ryzyka oraz ryzyka zarażenia wirusem HPV 16/18.

• Jak wygląda statystyka, jeśli chodzi o rozpoznawanie nowotworów jamy ustnej w populacji Polaków (które są najczęstsze itp.).
– Rzadkie odwiedzanie dentysty, brak dobrych programów profilaktycznych i niski poziom higieny jamy ustnej sprawiają, że ponad 80 proc. przypadków tej choroby diagnozuje się w ostatnim stadium, a Polska ma jeden z najwyższych wskaźników umieralności na raka jamy ustnej.
Większość zachorowań na nowotwory złośliwe wargi, jamy ustnej i gardła występuje po 50. roku życia. Ryzyko zachorowania na ten nowotwór wzrasta wraz z wiekiem osiągając szczyt u mężczyzn w siódmej dekadzie życia, natomiast wśród kobiet począwszy od siódmej dekady życia utrzymuje się na wyrównanym poziomie. Kobiety chorują 2-4-krotnie rzadziej niż mężczyźni.
Klinicznie są to nowotwory wargi, jamy ustnej, migdałków, ślinianek, gardła, krtani, nosa i zatok przynosowych, skóry twarzy i szyi.
Biorąc pod uwagę częstość występowania tej grupy nowotworów, w naszym kraju zajmuje szóste miejsce. Dane epidemiologiczne pokazują, że rocznie w Polsce średnio rozpoznaje się nowotwór głowy i szyi u ponad 10 tys. osób, z czego 6 tys. chorujących na te nowotwory umiera. To ponad dwa razy więcej niż rocznie ginie w Polsce w wypadkach drogowych.
W jamie ustnej najczęściej spotyka się raki płaskonabłonkowe. Do tej grupy należą raki rozwijające się pierwotnie w obrębie tzw. ruchomej (przedniej) części języka oraz dna jamy ustnej. Jednak pod pojęciem „nowotworów jamy ustnej” rozumie się również nowotwory rozwijające się w innych okolicach, chociaż występujące rzadko (rak trójkąta zatrzonowcowego, rak podniebienia twardego i rak policzka). Raki gruczołowe (gruczolakoraki) w obrębie jamy ustnej są bardzo rzadkie i rozwijają się zazwyczaj w drobnych śliniankach rozmieszczonych w obrębie całej jamy ustnej.

• Ile osób zostało przebadanych w Pańskim gabinecie i jakie są wyniki? Czy były osoby z niepokojącymi zmianami?
– Podczas dwóch dni badań przebadaliśmy blisko 40 pacjentów. Spotkaliśmy się z dużym zainteresowaniem zarówno pacjentów, jak i mediów, które zaoferowały pomoc w nagłośnieniu naszej akcji profilaktycznej. Podczas badań zanotowaliśmy kilka przypadków leukoplakii, zmianę barwnikową błony śluzowej, nadżerkę bł. śluzowej, badając węzły chłonne głowy i szyi zanotowaliśmy patologiczne objawy u trzech pacjentów. Skierowaliśmy ich na dalszą diagnostykę (USG węzłów chłonnych). Również trzech pacjentów z niepokojącymi objawami z obrębu gardła, krtani oraz zatok szczękowych zostało skierowanych odpowiednio do poradni laryngologicznej, a 2 pacjentów do poradni dermatologicznej w celu dalszej diagnostyki zmian skórnych twarzy przy użyciu dermatoskopu.
Wczesne wykrycie zmian wewnątrzustnych oznacza wcześniejszą interwencję oraz łatwiejsze i mniej inwazyjne leczenie. W przypadku wczesnej diagnozy nawet u 80-90 proc. pacjentów leczenie jest skuteczne i kończy się sukcesem.